Twente heeft een lange geschiedenis in de textiel. Maar waar katoen vroeger de basisgrondstof was, heeft dit plaatsgemaakt voor moderne weefsels. Biomaterialen en zelfs stoffen die elektriciteit opwekken. Ger Brinks is sinds 2007 lector Smart Functional Materials (opgevolgd door Jan Mahy in 2019), dat onderdeel is van de academie Creatieve Technologie van Saxion en nauw verbonden met de textielopleiding. Afkomstig uit de textielbranche kent hij de sector. Samen met een team van negentien medewerkers en 700 studenten krijgt textiel bij het lectoraat Smart Functional Materials een nieuwe dimensie. Letterlijk en figuurlijk.
Een vest gemaakt met 3D-textiel waarin transpiratie sneller verdampt en koeling ontstaat, of kleding met vezels die, eenmaal aangelicht door een laser, doorgever aan een schutter of het een vriend of vijand is. Katoen dat volledig gerecycled wordt en een vezel oplevert die beter is dan het oorspronkelijke katoen. Het lijkt science fiction en inderdaad, voor futuristen heeft het lectoraat wel iets weg van een snoepwinkel. Toch is het puur en realistisch toegepast wetenschappelijk onderzoek wat hier wordt bedreven en waarvoor tal van bedrijven het lectoraat met gerichte projecten benaderd. “We doen onderzoek en ontwikkeling op drie terreinen”, vertelt ir. Ger Brinks: “Duurzaam textiel, responsive smart textiles, of interactief intelligent textiel, en oppervlakte modificatie. Die onderzoeksprojecten doen wij uitsluitend in opdracht van bedrijven waarbij de financiering voor het onderzoek ook deels vanuit de industrie komt en deels uit subsidies.”
Metamorfose
Die textielindustrie heeft in de afgelopen decennia een flinke metamorfose ondergaan. De grote fabriekshallen met weverijen zijn sinds de jaren zestig verdwenen. De textielbedrijven moesten zich aanpassen, zoals Koninklijke Ten Cate dat zich succesvol op totaal andere markten ging manifesteren. Toch is textiel nooit helemaal verdwenen zegt Brinks: “Het heeft een andere bedrijfsvorm gekregen. Het is global business waarbij Nederlandse bedrijven nog steeds in die ketens en netwerken actief zijn en productie uitbesteden naar andere landen. Hier bestaat nog altijd de Oostelijke Bond van Confectiefabrikanten. Het geeft aan dat textiel hier zeker nog aanwezig is.”
Ontwikkelingen op het gebied van micro-elektronica en nanotechnologie, dat zijn drijvende krachten voor verdere innovaties in textiel.
Waar textielbedrijven eerder nog hun eigen onderzoek en ontwikkeling hadden is dat wel veranderd, constateert Ger Brinks: “Voor veel bedrijven die hun eigen innovatie niet meer doen of onderzoek en ontwikkeling hebben wegbezuinigd, zijn wij als lectoraat nu het R&D laboratorium. Wij helpen ondernemingen in de textielbranche concreet met hun innovatie. Samen met studenten die het geweldig leuk vinden omdat textiel hightech maar ook creatief is en om design vraagt. En ook omdat het business is. Onze studenten, die hier een Bachelor of Master doen, vertrekken na de studie naar de innovatieve textielbedrijven van deze wereld. Ze worden ontwerpers of gaan de retail in als inkoper, omdat ze materialenkennis hebben.
Ger Brinks: “Textiel is hightech geworden en dat gaat alleen nog maar verder”
SaxCell
Voor de realiteit van een vaste baan zich aandient, worden de textielstudenten van Saxion betrokken bij de onderzoeksprojecten van het lectoraat. Bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van een proces om katoen volledig te recyclen. Een project waarbij TechForFuture een grote rol heeft gespeeld. Brinks: “SaxCell is een nieuwe vezel die gemaakt wordt van gerecycled katoen. Door het oude katoen te vermalen tot poeder en er vervolgens filament van te maken, produceren we een nieuwe vezel die sterker is dan het oorspronkelijke katoen.”
Een volgende stap is het onderzoek of SaxCell gemengd kan worden met vezels van regionaal verbouwde materialen als jute en vlas. “Dan ontstaat dus een volledig duurzaam biomateriaal”, licht Brinks toe. Ook onder de duurzame vlag valt een project waarbij met verschillende partijen gekeken wordt of werkkleding volledig kan worden gerecycled tot nieuwe werkkleding. Een uitdaging, omdat werkkleding een combinatie is van katoen en polyester. “Maar als het lukt dan bereiken we een enorme CO2-reductie.”
Fascinerend
In totaal beschikt het lectoraat over vijf laboratoria voor onderzoek en testen. Uitgerust met ultramoderne apparatuur die, aldus de lector, nodig is om voor de opdrachtgevers tot optimale resultaten te komen. Eén van die opdrachtgevers is een innovatie-producent in Genemuiden, waar vanuit de rietmatbedrijvigheid een grote en moderne tapijtindustrie is ontstaat. Het bedrijf produceert droogloopmatten, een product waar letterlijk en figuurlijk niemand bij stilstaat. Ger Brinks: “Toch is het een fascinerend product want je loopt er overheen en binnen drie, vier stappen zijn je schoenen droog. Althans, zo droog dat ze geen natte vloeren veroorzaken. Wij testen voor het bedrijf in hoeverre die opname van water nog verder kan verbeteren. We hebben daar zelfs een robot voor gebouwd die over die mat loopt. Kijk, zo’n bedrijf wil haar claims kunnen waarmaken en daarmee de concurrentie voorblijven.”
Ook voor een tak van Ten Cate zijn Brinks en zijn team actief: Ten Cate Outdoor, dat doek levert aan producenten van tenten. De vraagstelling was of een tent in verschillende omstandigheden hetzelfde comfort zou kunnen bieden. “Dat onderzoek zit in de hoek van oppervlakte modificatie”, vervolgt Brinks: “Dat is een interessant terrein, waarbij we ook voor de bouwsector onderzoek doen. Bijvoorbeeld naar textiel waarmee gebouwen verfraaid kunnen worden. Textiel dat je op de muren kunt aanbrengen.”
Functioneel
Samen met het Japanse concern Teijin werkt het lectoraat aan een 3D-geweven koelvest, vervolgt Brinks: “Het idee hierachter is dat er in die ruimte ventilatie ontstaat waardoor de transpiratie verdampt en er koeling optreedt. Voor brandweer, politiemensen, beveiligers kan dat heel functioneel zijn.” Brinks benadrukt het nog eens: “Textiel is hightech geworden en dat alleen maar verder. Bovendien, de mens omringt zich graag met textiel. Kijk maar in je huis, op het werk; overal worden we omringd door textiel. Voor een belangrijk deel omdat wij houden van de tactiele eigenschappen van textiel.”
De ontwikkelingen van textiel houden gelijke trede met andere innovaties, zegt Brinks tot slot: “Kijk naar de ontwikkelingen op het gebied van micro-elektronica en nanotechnologie. Dat zijn drijvende krachten voor verdere innovaties in textiel. Wat betreft is er voor ons lectoraat nog genoeg te doen!”
