TechOost-partner: Centrum voor Innovatief Vakmanschap Oost-Nederland (CIVON)
Basisschoolleerlingen kunnen er experimenteren en programmeren met technisch Lego, drones en een robothond. Studenten bouwen er voor bedrijven houtje-touwtje prototypes van de wildste ideeën. In het unieke innovatiecentrum van het CIVON is niets te gek. Bij het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Oost-Nederland leren bedrijven over AI en andere trends, en maken studenten kennis met industriële ambachten én smart industry. Mede dankzij de financiële impuls en samenwerking vanuit TechOost kan het CIVON zijn ambities echt waarmaken.
In TechOost hebben vijf pps’en de handen ineengeslagen om, samen met het onderwijs- en werkveld, een duurzame, technische arbeidsmarkt in Oost-Nederland te behouden. Samen investeren ze in kennisintensief en praktijkgericht opleiden, aansluitend bij het regionale thema Smart Industry en de grote uitdagingen van energietransitie en circulariteit. Het ecosysteem TechOost werkt in concrete projecten vraaggestuurd samen met het bedrijfsleven. Financiering komt uit het Nationaal Groeifonds via het programma ‘Opschaling van publiek-private samenwerkingen in het beroepsonderwijs’. TechOost telt vier partners uit Overijssel en het CIVON als enige partner uit de Gelderse Achterhoek.
Innovatiebevordering en talent- en kennisontwikkeling
Het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Oost-Nederland (CIVON) zet in op innovatiebevordering en talent- en kennisontwikkeling voor High-Tech Systemen en Materialen. Het valt onder MBO-instelling Graafschap College in Doetinchem en onderhoudt daar nauwe banden met de opleidingen Engineering en (Smart) Industry, met cross-overs naar Zorg, ICT, Onderwijs en Bouw. Het innovatiecentrum zet in op experimenteren & ontwikkelen, opleiden & leven lang leren, en enthousiasmeren van de jeugd voor techniek.
Industrieel erfgoed
Het innovatiecentrum is gevestigd in het industriële erfgoed van het DRU Industriepark in Ulft. Dat weerspiegelt zich in opdrachten die studenten van het Graafschap College bij het CIVON uitvoeren, vertelt manager Gijs Smeman. “Ze moeten dan bijvoorbeeld een product zoals een bureaulamp maken met een combinatie van technieken. Daarvan moet er één een ambacht zijn dat te maken heeft met de industriële historie van de DRU; denk aan smeden, gieten of emailleren.”
Leerkringen
De achterban van het CIVON telt bijna 300 industriële bedrijven uit de Achterhoek, een regio die van oudsher sterk metaalgeoriënteerd is. Voor hen organiseert het CIVON onder meer leerkringen, meldt Smeman. “Daar kunnen deelnemers kennis en ervaring uitwisselen. We hebben eerder al leerkringen opgezet over energie, 3D metaalprinten, cobots, cybersecurity, predictive maintenance en servitization. Nu hebben we er vier lopen over AI, voor verschillende niveaus, van beginners tot high-end gevorderden. Over twee jaar kunnen het weer heel andere onderwerpen zijn. We spelen in op de vraag van bedrijven, anders komen ze niet.” Overigens was AI, kunstmatige intelligentie, ook het onderwerp van het Jaarevent 2024 van het CIVON. “Studenten uit HBO en MBO gaven toen workshops aan bedrijven. Het was de eerste keer dat we zagen dat jongeren verder zijn dan veel ouderen, ook als die werken bij vooruitstrevende bedrijven.”
Ideeënfabriek
Bedrijven die met hun innovatie de verdieping zoeken en samen met studenten productontwikkeling willen doen, kunnen bij het CIVON terecht in de Ideeënfabriek. Daar zitten op dit moment drie bedrijven: Royal Kaak (bakkerijmachines), Van Raam (aangepaste fietsen) en SpaceXYZ (metaalpoeder voor 3D-printen). Ook start-ups vanuit de Achterhoekse SmartHub Incubator Industry vinden er onderdak. Smeman: “Het is een soort makerspace waar bedrijven hun productontwerpers en engineers kunnen neerzetten om net wat verder vooruit te kijken dan wat er in hun eigen fabriek gebeurt. Iedere periode zijn er zo’n vijftien studenten uit MBO, HBO en WO met wie deze bedrijven de wildste ideeën kunnen testen, met houtje-touwtje prototypes die ze in eigen huis niet zo snel zouden maken.” Het kan allemaal dankzij de uitgebreide faciliteiten voor onderwijs en onderzoek bij het CIVON. Van cobots (robots die met mensen kunnen samenwerken), drones en een robothond tot 3D-printers en andere productiemachines. Ook staat er een complete fabriekslijn voor industriële automatisering, die in samenwerking met leverancier Festo is opgezet
Jongeren behouden voor regio
Het CIVON speelt een rol bij een van de grote uitdagingen waarvoor Oost-Nederland, en de Achterhoek als ‘krimpregio’ in het bijzonder, staat. Momenteel groeit de regio wel in bevolkingsomvang, door de opvang van asielzoekers en Oekraïners – Smeman: “Daar doen we nog te weinig mee.” De aanwas van jongeren stagneert echter en velen van hen verlaten de regio voor hun opleiding of eerste baan. “Daarom moeten we in de techniek dusdanig innoveren dat we het tekort aan handjes en slimme koppen kunnen compenseren. Vandaar de focus op smart industry en Industrie 5.0.” En natuurlijk wil het CIVON Achterhoekse jongeren die kiezen voor techniek enthousiasmeren voor werken in de eigen regio. “Als innovatiehub organiseren wij veel opdrachten/stages voor HBO’ers. Zo kunnen we hoogopgeleiden laten zien dat er in de Achterhoek supermooie projecten bij bedrijven zijn uit te voeren. Dit geldt ook voor MBO’ers; velen van hen stromen door naar het HBO buiten de regio (met name de HAN in Arnhem en Nijmegen, en Saxion in Enschede, red.). Zij moeten wel weten wat voor mooie dingen ze hier in regio kunnen doen.”
Perfecte timing
Met de deelname aan TechOost zet het CIVON, dat tien jaar geleden van start ging, een volgende stap in zijn groei. “De timing van TechOost was voor ons perfect. We waren bezig met de nodige uitdagingen en TechOost gaf net het zetje om de financiering daarvoor rond te krijgen. Een mooi voorbeeld is de inrichting van de makerspace van de Ideeënfabriek. Hetzelfde geldt voor de professionalisering van de bedrijfsopdrachten voor studenten, waar we vorig jaar aan hebben kunnen werken. Hier in de Achterhoek zijn we gewend om gewoon iets te doen en niet te veel op papier te zetten. Maar het is toch goed om vast te leggen wat de rechten en plichten van de studenten en de bedrijven zijn en wat we van hen verwachten. Dat lag vooral op mijn bordje en daar had ik nu de ruimte voor. Ook hebben we dankzij TechOost docenten kunnen vrijmaken om de projecten naar een hoger plan te tillen. Verder hebben we, samen met TechOost-partner TechYourFuture, onderzoek opgezet naar de succesfactoren van onze leerkringen, om die verder te professionaliseren.”
Gouden samenwerking
Naast het geld is ook de samenwerking vanuit TechOost “echt goud”, vervolgt Smeman. “Allereerst kun je bij elkaar in de keuken kijken en dat is heel interessant. Je leert elkaar echt kennen en ziet hoe het elders is georganiseerd; daar kun je van leren. Ik kan bedrijven makkelijker doorverwijzen, bijvoorbeeld via TechForFuture naar Saxion of Windesheim. Studenten van Windesheim in Zwolle doen bijvoorbeeld via TechForFuture bedrijfsprojecten waarin ze een gripper voor een robot moeten ontwikkelen. Via ons doen studenten van het Graafschap College daaraan mee; zij bouwen een testopstelling waarmee die grippers kunnen worden getest. Dat is een mooi voorbeeld van samenwerking. Het is belangrijk dat HBO-instellingen ook in de regio zitten om projecten te doen bij bedrijven. Die kunnen we beter klaarstomen voor de toekomst van Industrie 5.0 als we de krachten bundelen dan wanneer we allemaal op eilandjes zitten. En als een bedrijf in de food zit, verwijs ik door naar Process Your Future, het praktijkcentrum voor procestechnologie. Zo kunnen we van elkaars netwerk gebruikmaken.”
Doorlopende technische leerlijn
De financiële impuls vanuit TechOost helpt het CIVON ook om werk te maken van een doorlopende leerlijn voor de technische richting. “Die we willen laten lopen van de laatste jaren basisonderwijs tot liefst het AD-niveau (tweejarige associate degree opleiding in het HBO, red.). We krijgen hier iedere week een basisschool uit de regio op bezoek om de kinderen kennis te laten maken met nieuwe technologie. Ze gaan dan aan de slag met technisch Lego, het programmeren van robots en drones, 3D-printen en opdrachten met virtual reality. Zo willen we leerlingen enthousiasmeren om voor techniek te kiezen. Dankzij TechOost hebben we in kaart kunnen brengen wat we hadden en wat we nog misten. We hebben al twee nieuwe opdrachten ontwikkeld en er komen er nog twee bij. Die hebben te maken met product design, smart industry, mechatronica en werktuigbouw. Zo hebben we ook aanbod voor de eerste twee jaren van het voortgezet onderwijs, het derde en vierde jaar, en het MBO. In dat aanbod hebben we structuur aangebracht met een mooie leerlijn, zodat we op het juiste niveau de juiste dingen kunnen doen om leerlingen enthousiast te maken voor techniek. Jaarlijks komen hier zo’n 1.000 leerlingen uit het basisonderwijs en 500 uit het voortgezet onderwijs. Uit het MBO komen 400 studenten over de vloer, van wie 250 voor een project.”
Ambities realiseren
Nog een concrete ambitie van het CIVON is uitbreiding van de Festo-lijn voor industriële automatisering. “Bij onze TechOost-collega’s van TechWise in Twente
staat er ook één, ingericht voor een ander proces. Samen willen we daar goed onderwijs voor ontwikkelen en de lijnen voor elkaars leerlingen openstellen, zodat zij die op afstand kunnen programmeren. Zo kunnen ze ervaring kunnen opdoen met twee verschillende lijnen en elkaar uitdagen.”
Deze en andere ambities van het CIVON worden dus mede mogelijk gemaakt door TechOost, verklaart een dankbare Smeman. “Het zijn allemaal dingen waar we plannen voor hadden of die we al deden. Nu kunnen we ze in hoog tempo realiseren of uitbreiden en verbeteren. Het is misschien nog niet structureel geregeld, maar wel voor lange tijd, dankzij de financiering van TechOost voor vier jaar plus nog eens twee jaar als het goed loopt.”
